Iedereen heeft wel eens te maken met spanning en stress. Een verhuizing, mantelzorg voor een naaste, dingen op werk die niet lopen zoals je wilt. Allemaal situaties waarin je wat langer te maken kan hebben met spanning. Niets mis mee natuurlijk, behalve als het je niet meer lukt om met deze spanning om te gaan. Je raakt langzaam steeds vermoeider, hebt moeite om overzicht te houden en zegt leuke afspraken af. En dan komt daar het moment dat je totaal opgebrand bent. Je hebt een burn-out.
Burn-out in een notendop
Een burn-out is de laatste fase van een langdurige periode van stress en (over)spanning. Je voelt je letterlijk ‘opgebrand’, zowel mentaal als lichamelijk. Zo kun je nergens meer zin in hebben, ben je somber, heb je moeite met lange teksten lezen en kun je geen overzicht houden. Daarnaast kun je last hebben van maagklachten, hoofdpijn, hoge bloeddruk en duizeligheid. Deze symptomen verschillen natuurlijk per persoon en er is geen standaard ziekteverloop. Wanneer je een aantal (of meerdere) symptomen minimaal een half jaar ervaart, spreken de artsen van een burn-out.
Een burn-out krijg je niet alleen door werkstress. Het kan ook ontstaan door verschillende (langdurige) situaties, trauma’s, ziekte of zelfs persoonlijke eigenschappen, zoals perfectionisme of onzekerheid. Wanneer je niet goed weet hoe je met deze situaties om moet gaan of hier geen hulp bij krijgt, krijgt je lichaam te weinig herstel en heb je kans dat je langzaam (en onopgemerkt) richting een burn-out gaat.
In welke fase zit jij?
De werkgroep burn-out van het NIP heeft een model ontwikkeld om de fasen en relevante kantelpunten voorafgaand aan een burn-out in kaart te brengen. Van uitgerust naar vermoeid, tot aan een burn-out. Herken jij in welke fase je zit? Wat heb je nodig om te voorkomen dat je richting de laatste fase gaat en om weer uitgerust te zijn?
Misschien denk of hoop je dat jouw klachten vanzelf overgaan, maar dat is helaas niet zo. Vraag om hulp als je er niet uitkomt. Pik je bepaalde signalen op bij een collega? Maak het bespreekbaar en bied hulp aan. Deze persoon kan het moeilijk vinden om zelf te (h)erkennen dat de klachten niet vanzelf overgaan.
Interviews
Onze collega’s Maike Brinkhof en Martin Papjes delen hun verhaal over een burn-out. Wat de oorzaak was, wat ze hebben gedaan voor hun herstel en hoe ze de periode hebben ervaren.
Wanneer was het moment dat je dacht: ‘Ik heb een burn-out’?
“Dit sloop er langzaam in. Ik merkte al een tijdje dat ik niet alles meer overzag, slecht sliep en zowel tijdens als buiten werkuren veel onrust en stress had. Uiteindelijk was er iemand binnen HR die tegen mij zei dat ik op randje burn-out balanceerde. Helaas zorgde minder werken (80%) niet voor meer rust en belandde ik uiteindelijk in een burn-out.”
Hoe voelde het om deze diagnose te krijgen?
“In het begin voelde dit als falen, maar ook als een ‘geruststelling’ dat ik mijzelf niet aanstelde. Mijn omgeving reageerde gelukkig goed. Ik kreeg veel steun van mijn vriend, collega’s, vrienden en familie. Vooral dat het moedig was om ‘eraan toe te geven’ (al had ik weinig keuze) en dat ik eraan ging werken.”
Wat is de oorzaak geweest?
“Met name een te hoge werkdruk en onrealistische verwachtingen. Daarnaast zaten zowel mijn manager als directe collega’s niet in Nederland, dus even informeel met elkaar kletsen was moeilijk. In combinatie met privéomstandigheden was dit de perfecte combinatie voor een burn-out.”
Kun je een voorbeeld geven van een belangrijk kantelpunt?
“Met name het emotioneel reageren op werk, wanneer dingen niet gingen zoals ik wilde. In de week voordat ik uitviel, brak ik regelmatig in huilen uit tijdens de werkdag (soms waar collega’s bij waren). Daarnaast sliep ik zo goed als niet meer wat het nog lastiger maakte om emoties te reguleren of om op te laden.”
Wat heb je gedaan om te herstellen?
“Vanuit Marel ben ik naar een psycholoog gegaan die mij heeft geholpen met herstellen. Daarnaast heb ik op persoonlijk gebied nog een aantal dingen opgepakt, zoals het beter aangeven van mijn grenzen en zelfverzekerder worden over mijzelf en mijn kunnen. HR heeft voor mij ook een grote rol gespeeld – ik voelde mij gesteund en gehoord door Nicole.”
Wat werkte goed voor jou? Wat niet?
“Ik plan mijn weken en taken beter. Zo heb ik elke dag vaste blokken in mijn agenda: daily start, lunch en end of day. Ik werk inmiddels op een andere afdeling waar ik elke twee weken met mijn manager afstem waar ik aan werk. En de regel is: als er iets bij komt, dan valt er mogelijk ook iets af. Dit betekent dat ik af en toe ‘nee’ moet zeggen (en dit blijkt dus gewoon te kunnen).”
Wat was voor jou het meest belangrijk voor je herstel?
“Leren hoe ik met druk om kan gaan en mijn grenzen bewaken. Daarnaast ook hulp vragen als iets niet lukt of wanneer ik vastloop. In het begin was ik fysiek uitgeput, dus daardoor werd ik verplicht om rustmomenten in te bouwen tijdens mijn dagen. Maar dit is ook erg belangrijk als je wel 100% werkt, niet alleen als je minder kan werken. Ik probeer deze rustmomenten dus nog steeds dagelijks te pakken.”
Hoe gaat het nu met je?
“Het gaat goed! Ik zit goed in mijn vel, zowel op werk als privé. Ik heb een goede balans gevonden en heb weer de ruimte en energie om buiten werk te sporten en sociale activiteiten te ondernemen.”
Maike Brinkhof, IT Service Delivery Manager
Hoe heb je de afgelopen periode ervaren? Welke inzichten heeft het je gebracht?
“Het was geen gemakkelijk jaar, met ups- en downs. Dat is ook wel het grootste inzicht: het is geen lineair proces. Er zaten dagen tussen waarin ik een terugval had of dat ik te snel wilde. Ik heb geleerd om goed te luisteren naar mijn lichaam en gemoedstoestand en signalen niet te negeren.”
Wat doe je nu anders in je werk en privéleven wat het verschil maakt?
“Ik probeer structuur aan te brengen en me hieraan te houden. Sporten, gezond eten, genoeg slaap en gezellige uitjes zijn belangrijk. Door de structuur en focus in werkdagen kan ik dit blijven doen. Heb ik te weinig energie om te sporten? Dan vraag ik mezelf af hoe dit komt. Als het te linken is aan werk, bedenk ik hoe ik dit de volgende keer kan voorkomen. Ook heb ik elke vrijdag een blok in mijn agenda staan om te reflecteren op mijn werkdag/week.”
Wat zou je zeggen tegen collega’s die last hebben van (langdurige) stress en spanning?
“Praat erover – met een collega, vrienden, je manager, HR of een vertrouwenspersoon. Je hoeft het niet alleen op te lossen!”
Martin Papjes, Mechanical Engineer (Technical Center Boxmeer)
Wanneer was het moment dat je dacht: ‘Ik heb een burn-out’?
“Ik liep al enkele jaren met vage klachten, had last van vermoeidheid en het ging steeds slechter. Ik heb mezelf meerdere keren medisch laten nakijken, maar er kwam niets uit. Toen ben ik zelf op onderzoek uitgegaan en kwam ik erachter dat ik bijna alle symptomen van een burn-out kon aanvinken. Mijn huisarts bevestigde de diagnose.“
Hoe voelde het om deze diagnose te krijgen?
“Het voelde als falen. Alsof ik niet genoeg had doorgezet om door de slechte periode heen te komen. Ik dacht dat het wel weer vanzelf over zou gaan. Mijn motto was ook ‘opgeven is geen optie’. Mijn direct omgeving had het wel langzaam zien aankomen en ze waren heel begripvol. Ook Marel en de arboarts hebben het direct goed opgepakt en mij de tijd en ruimte gegeven om langzaam te herstellen.”
Wat is de oorzaak geweest?
“Het overlijden van mijn oom uit Canada begin 2021 is de druppel geweest voor mij. De uitvaart op afstand regelen (in Covid tijd) en daarnaast ook stressvolle ziekenhuisopnames van familie, hebben emotioneel veel met mij gedaan. Alle symptomen die ik al had gingen hierna alleen maar verder de verkeerde kant op.”
Kun je een voorbeeld geven van een belangrijk omslagpunt?
“Ik was al langer vermoeid en kon moeilijk rust vinden. Ik sportte nog wel, maar putte mezelf hiermee alleen maar verder uit. Ook haalde ik geen voldoening meer uit de dingen die ik normaal gesproken leuk vond. Ik zei weleens dat mijn batterij vervangen moest worden. Ik raakte langzaam steeds meer overbelast, even ‘bijslapen’ lukt niet en ik moest meer energie (die ik niet had) in dagelijkse dingen steken. Zo werkte ik thuis tot ’s avonds laat door om gemaakte afspraken na te kunnen komen. Dan pak je niet genoeg rust. Daarnaast ben ik vrij perfectionistisch en dat maakt de kans op een burn-out alleen maar groter.”
Wat heb je gedaan om te herstellen?
“Ik heb voldoende rust genomen en regelmatig dingen gedaan waar ik wel energie uit haal. De donkere, regenachtige wintermaanden vond ik erg zwaar, maar ik ben blijven schaatsen en mountainbiken. Op drie versnellingen lager dan normaal, maar toch. Ik moest weer gaan ervaren hoe gezellig de ijsbaan is en hoe mooi het bos is, in plaats van letten op mijn prestatie in snelheid en tijd(en). Na enkele maanden ben ik een perfectionisme training gestart. Dit was erg confronterend en heeft me veel inzichten gegeven. Met name om de vroegtijdige signalen te herkennen en te voorkomen dat ik weer de verkeerde kant op ga.”
Wat werkte goed voor jou? Wat niet?
“Het afronden van langlopende taken, het afstoten van bepaalde werkzaamheden en een langere tijd niet hoeven presteren, gaven mij de kans om langzaam te herstellen. Daarbij vond ik het prettig om gedeeltelijk terug te keren naar kantoor en niet fulltime thuis te zitten. Ook beviel relaxen met ontspannen muziek en/of lichte meditatie me erg goed. Als er te veel op je af komt en dit te lang blijft hangen, moet je keuzes maken. Je moet niet proberen om alle ballen in de lucht te houden. Beter enkele dingen goed afmaken, dan veel dingen half doen.”
Wat was voor jou het meest belangrijk voor je herstel?
“Voldoende rust nemen op momenten dat het nodig is en de tijd krijgen om te herstellen. Soms ging het herstel goed en andere momenten moet je weer op de rem trappen. Het vinden en naleven van balans is daarin belangrijk. Daarbij hebben de handvatten van de arboarts mij ook geholpen.“
Hoe gaat het nu met je?
“Sinds begin december 2022 ben ik weer fulltime aan het werk en draai ik mee in de dagelijkse gang van zaken. Maar wat betreft mijn energie ben ik er zeker nog niet. Dat duurt wel langer. Ik moet rust nemen als mijn lichaam hierom vraagt en mijn energie doseren. Ik kan dus nog niet overal aan meedoen, moet op tijd rust pakken en rustig aan doen met sporten.”
Hoe heb je de afgelopen periode ervaren? Welke inzichten heeft het je gebracht?
“Ik wist niet dat je zoveel lichamelijke klachten hebt in de aanloop naar een burn-out. Het herstel gaat ook veel langzamer dan je denkt. Hoe langer jij jezelf hebt uitgeput, hoe langer het herstel duurt.”
Wat doe je nu anders in je werk en privéleven wat het verschil maakt?
“Ik focus me nu op een paar dingen en niet alles tegelijk. Wat moet nu en wat kan later? Het is belangrijk dat je dit leert aanvoelen en aangeeft als het even niet kan. Ik luister naar mijn lichaam, neem gas terug als dit nodig is en pak meer rustmomenten. Om dit vol te houden is het belangrijk dat je de signalen herkent en op tijd om hulp vraagt, zodat je niet terugvalt in oude gewoontes. In de schaatsport is er een uitspraak: ‘Winnaars winnen door een goede balans en voldoende rust’. Altijd maar hard werken, geeft niet altijd het beste resultaat! “
Wat zou je zeggen tegen collega’s die nu last hebben van (langdurige) stress en spanning?
“Doseer je energie, pak op tijd je rust en zoek regelmatig leuke ontspanning. Let daarnaast op de opbouw van lichamelijke klachten en bekijk eens de symptomen van een burn-out. Hoeveel kan jij aanvinken? Ik wens echt niemand zo’n periode toe, dus leer de signalen herkennen en werk aan je mentale en lichamelijk fitheid. Voorkomen is beter dan genezen.”
Workshop: Omgaan met stress (en ontspanning)
Na deze middag weet je meer over de werking van stress op jouw lichaam, hoe je signalen kunt herkennen en hoe je beter om kunt gaan met stress. De workshop wordt gegeven door collega Gerard Feikema.
Training Mindfulness
Mindfulness is een methode bewezen effectieve methode die o.a. helpt bij stressklachten. Tijdens deze training van ‘Body and Mind’ leer je hoe je in het nu blijft en meer rust kan ervaren in je dagelijks leven.